Eiginleiki skynseminnar

Merkileg frétt á forsíðu Fréttablaðsins á laugardaguinn, um að félagsmálaráðherra Árni Páll Árnason segi að „afskrifa þurfi skuldir til að leiðrétta það misræmi sem orðið hafi í hruninu“.

Fyrir skemmstu sagði hann að það væri bara öldungis ómögulegt. En í téðu tölublaði Fréttablaðsins hefur vitið komið fyrir hann og hann segir: „Við verðum að horfast í augu við að þetta eru að miklu leyti tapaðar kröfur.“

Ekki bara það, Árni Páll. Heldur eru þetta ranglátar kröfur og að halda þeim til streitu veldur m.a. stöðnun í samfélaginu þar sem fólk í fjárhagslegri spennitreyju á ekki í eðlilegum samskiptum innan þess.

Þó ég vilji ekki nota orðið „afskriftir“ í þessu samhengi heldur „leiðrétting“ þykir mér samt góðs viti að ráðherrann hefur kúvent í málinu. „Til þess var okkur gefin skynsemin að við gætum skipt um skoðun,“ var eitt sinn haft eftir málsmetandi manni íslenskum, því miður virðist þessi eiginleiki skynseminnar hafa farið fram hjá of mörgum eða þeir hafa gert sitt ítrasta til að berja hann niður. 

Í umræðunni um þessi efni á undanförnum mánuðum hefur maður eftir mann komið fram og sagt að við höfum ekki efni á að leiðrétta skuldir með þessum hætti. Mér er spurn: Hver tapar á því?

Tökum dæmi. A lánar B þúsundkall (kr. 1.000) til 10 ára og A lofar að borga 5% árlega vexti af láninu.  Þeir gera samning sín í milli til að hafa allt klárt og í honum er klásúla þess efnis að ef jörðin fari að gleypa hús í miðborg Reykjavíkur skuli skrifuð lánsupphæð hækka um tiltekin prósent fyrir hvern fermetra húsa sem jörðin gleypi. Svo leggur  A kr. 1.000 í hendur.

Hvað gerist? Á einni nóttu gerist það sem engum datt í hug að gerst gæti (nema fáeinum eftirá-beturvitringum) að jörðin fer að gleypa hús í miðbænum. Og á skömmum tíma er skráð upphæð 1.000 krónanna orðin að 10 þúsund krónum. A hefur samt ekki afhent B fleiri krónur eða aukið við lán til hans með nokkrum hætti.

Eftir um 11 mánuði dettur skynsömum ráðamönnum þjóðarinnar í hug að svona getur þetta ekki gengið og setur lög þess efnis að lán af þessu tagi skuli aftur færð til þeirrar fjárhæðar sem raunverulega var lánuð. Að lánið sem B tók skuli fært aftur niður í sinn upprunalega þúsundkall og ekki bofs framyfir það.

Hefur þá einhver tapað? A lánaði aldrei nema þúsundkall og fær það nú endurstaðfest að B skuldi honum hann. Þessi níu þúsund sem sjonglerað var með þarna á milli til þess einkum að B gæti sýnst stöndugri en hann er voru aldrei til. Það hefur enginn tapað nema sá sem átti fermetrana í miðbænum sem jörðin gleypti. Og það var út af fyrir sig óviðkomandi gjörningnum milli A og B.

Leiðrétting af þessu tagi er ekki afskrift. Því síður eftirgjöf. Hún er einfaldlega það sem hún er: leiðrétting.

Athugasemdir

[Haukur Nikulásson, 24.8.2009 kl. 21:31]

Ekki slæm samlíking Sigurður.