Veð til tryggingar á láni er marklaust

Af tíðindum næstliðinna vikna að dæma sýnist mér að veð til að mynda fyrir fasteignaláni sé marklaust og fyrirsláttur einn. Skuldunautur getur setið eftir með verulegan hluta skuldarinnar þó að gengið hafi verið að veðinu.

Ég tek dæmi sem ég þekki en breyti aðeins tölum. Ung fjölskylda keypti nýja íbúð sumarið 2007 fyrir 34,6 milljónir og tók til þess lán upp á 20 milljónir, gjaldeyrislán að ráði bestu manna hjá einum fjórum peningastofnunum sem töldu að gengið gæti ekki fallið svo mikið að þetta væri ekki skárri kostur en verðtryggt lán í íslenskum krónum.

Á haustdögum þegar allt fór til fjandans - bankarnir fóru á hliðina, sagði þáverandi forsætisráðherra, ekki á hausinn - rauk þetta lán upp í 47 milljónir. Að vísu er þetta allt fryst eins og er en nú er skammt að bíða þíðu í þeim efnum og þá blasir þetta við:

Nýi bankinn sem yfirtók lánið frá þeim gamla sem fór á hliðina gengur eftir veðinu og tekur íbúðina upp í þegar ekki er hægt að standa í skilum. Íbúin er seld á nauðungaruppboði og bankinn kaupir hana sjálfur - mér skilst að það sé föst regla „til að verja hagsmuni bankans" - á 15 milljónir. Meira fæst nú ekki fyrir hana eins og er því fasteignamarkaðurinn er dauður. Bankinn leigir íbúðina væntanlega fyrst um sinn og selur hana svo fyrir líklega 30 milljónir þegar fasteignamarkaðurinn leysist úr læðingi. Að þessum 15 millum fengnum vantar 32 millur upp á þá upphæð sem gjaldeyrislánið var komið í.

Nú skyldi maður ætla að unga fjölskyldan væri laus allra mála þegar búið er að hirða veðið sem hún setti fyrir láninu og lánardrottinninn mat þá fullnægjandi. En -- óekkí. Þegar allt kemur til alls er það fjölskyldan sjálf sem er að veði og öll hennar framtíð.

Hún skuldar enn mismuninn á því sem fékkst fyrir veðið og verðmæti gengisfallna lánsins. Sem sagt 32 milljónir. Hjá henni er gert „árangurslaust fjárnám" því bíllinn sem hjónin nota til að komast í og úr vinnu og í nauðsynlegustu dagvistunarstofnanir barnanna er gamall og úr sér genginn og verðlaus og borðstofusettið sem keypt var í góða hirðinum ásamt gamla sófasettinu frá afa og ömmu slagar lítið upp í 32 milljónir. Nú má þetta „óreiðufólk" ekki einu sinni hafa greiðslukort en er á listum hjá allskonar skuldainnheimtufyrirtækjum og dráttarvextir og innheimtukostnaður hlaðast upp svo það á sér ekki viðreisnar von. Hnýttur bagginn fylgir því í gröfina og ósköpin sem þessu fylgja flýta verða til að flýta för þessa fólks í gröfina hvernig sem það berst og reynir að bjarga sér.

Veðið reyndist sem sagt þessu fólki ekkert haldreipi þó að bankinn sleppi nokkuð vel frá viðskiptunum. Trúlega hefur hann heldur aldrei tekið gjaldeyrislán annars staðar frá á móti því láni sem hann veitti fjölskyldunni ungu heldur lagði það fram í íslenskum krónum á gengi viðskiptadagsins og notar sér nú gengismuninn þannig að þessar 32 milljónir sem út af standa þegar íbúðin hefur verið seld á nauðungaruppboði eru ekki raunverulegur peningur heldur tölur á pappír sem hafa í sjálfu sér litla merkingu nema fyrir kverkatakið á skuldurunum. Raunverulegt tap bankans er ekki nema 5 milljónir plús kannski verðbólgan á tímabilinu og hann ætti sjálfur að sitja uppi með það böl að hafa metið veðið rangt þegar lánið var veitt.

Eiga viðskipti af þessu tagi ekki að vera þannig að skuldari sé laus þegar gengið hefur verð að því veði sem lánardrottinninn mat fullnægjandi til að veita lánið út á? Eru þetta réttlát og siðleg vinnubrögð?

Er það réttlátt að lánardrottinn fái að kaupa hið veðsetta sjálfur fyrir smánarverð „til að tryggja hagsmuni sína?“

Ég vona að ég hafi misskilið þetta. Geti einhver sannfært mig um að svo sé væri ég honum þakklátur.

Athugasemdir

[Marinó G. Njálsson, 2.2.2009 kl. 15:56]

Þetta er því miður veruleikinn sem við hjá Hagsmunasamtökum heimilanna erum að berjast gegn.  Við erum að safna svona sögum til að setja inn á heimasíðu okkar og þætti mér vænt um, ef þú gæfir okkur leyfi til að nota hana með eins nákvæmum upplýsingum og þú tekur þér fært að veita.  Best væri, ef þú gæti sent okkur söguna á [e-mail] og við tökum við boltanum eftir það.

[Sverrir Einarsson, 2.2.2009 kl. 17:04]

Ekki bara það að veðið stóð ekki undir greiðslum og mismunur fellur á lántakanda, bankinn er ALLTAF öruggur með sitt, þegar og ef þessi skuldari reynir að borga til baka alveg fram í andlátið en er ekki búinn að greiða uppí topp þegar hann hrekkur uppaf, þá getur bankinn gengið að erfingjunum, hann er svo gull tryggur um alla framtíð að mér liggur við að æla. Væri ekki nær að bankinn tæki einhverja áhættu við að veita lánið, meta greiðslugetu LÁNTAKANDA, ekki ábyrgðarmanna, meta veðhæfni veðs o.s. frv. og ef þetta dugar ekki og eign lendir á nauðungaruppboði þá sé það lokagreiðsla fyrir eftirstöðvunum fyrir viðkomandi lántakanda. Þannig að ábyrgð bankans -lánastofnunar- sé jafn mikil og lántakanda?

[Sigurður Hreiðar, 2.2.2009 kl. 18:17]

Því miður Marínó hef ég ekki heimild til að tíunda þessa sögu nánar en ég geri í blogginu sjálfu. En ef Hagsmunasamtök heimilanna sjá sér hag í að nota þessa hugleiðingu mína þá gerið svo vel, „koppí+peist“.

Sverrir: Það er einmitt hugsun mín, að bankinn taki ábyrgð á sínum gerðum og verkum. Og hvað gjaldeyriskörfulán (er það nú orð!) áhrærir er ég næstum viss um að bankinn hefur ekki tekið erlent lán og framselt það íslenska lántakandanum, heldur miðaði útborgun láns í íslenskum krónum við tiltekna gjaldeyriskörfu. Þannig að innheimta nú eftir skráðu gengi er -- ja - ég veigra mér við að nota orðin sem mér finnst eiga þar við.

[Hörður Þórðarson, 2.2.2009 kl. 18:54]

"tók til þess lán upp á 20 milljónir, gjaldeyrislán"

Gott hefði verið ef einhver samtök eða jafnvel stjörnvöld hefðu haft vit á því að byrgja þennan brunn áður en barnið datt ofan í hann...

[Sigurður Hreiðar, 2.2.2009 kl. 19:03]

Öðru nær, Hörður. Það var mjög hvatt til þess að taka gjaldeyrislán fremur en verðtryggð lán í íslenskum krónum. Að bestu manna yfirsýn.

[Anna Ólafsdóttir Björnsson, 2.2.2009 kl. 23:27]

Þetta er hryllingur og ég vona sannarlega að þær aðgerðir sem nú er verið að boða gefi svigrúm til leiðréttingar á orðnum ósköpum.

[Púkinn, 3.2.2009 kl. 09:07]

Að ráðleggja einhverjum að taka lán í erlendri mynt sumariðð 2007 jaðrar að mínu mati við glæpsamlegt athæfi.   Það hefði átt að vera öllum ljóst að krónan var allt, allt of hátt skráð um þær mundir - útflutningsfyrirtækin börðust í bökkum og viðskiptahallinn var gífurlegur.  Það vara ekki spurning hvort krónan félli, heldur hvenær og hversu mikið.  Vegna rangra ákvarðana og ytri aðstæðna varð fallið reyndar meira en það hefði átt að verða, en það var fyrirsjáanlegt engu að síður.

[Sigurður Hreiðar, 3.2.2009 kl. 12:03]

Yfirleitt svara ég ekki nafnleysingjum en af því ég veit hver felur sig á bak við Púkann geri ég það hér:

Til að halda öllu til haga voru ráðgjafar -- sinn á hverjum pósti og ekki vitað um samráð milli þeirra -- á einu máli um að gengið væri of hátt skráð og myndi falla. En jafnvel þeir svartsýnustu (eða raunsæjustu?) voru sannfærðir um að fallið yrði mun minna en varð. Út frá því mati voru ráðin gefin.

[EE (IP-tala skráð) 3.2.2009 kl. 12:51]

Sigurður.

Veðið ætti að hafa dugað.  Bankinn samþykkti veðið ekki út í loftið.  Og að krefja fólkið sem tapað hefur núna þakinu yfir höfuðið um frekari blóðpeninga getur ekki kallast neitt annað en rán.  Líka kalla ég það svik og svindl þegar fjármálastofnanir veittu fólki gengislán um mitt árið 07 og þögðu um hættuna sem gengisláni fylgdi.  Þeir vissu það sem almenningur vissi ekki: Að gengi ísl. kr. var óvanalega hátt skráð og hlyti að fara að veikjast.  Þeir voru lagalega skyldugir að upplýsa fólk. Og gerðu oft ekki.  Ég skrifaði akkúrat undir slíkt gengislán í júní, 07 og hef barist í tæpt 1 + 1/2 ár gegn svindlinu.  Ég las allt í lögunum sem ég fann nothæft: Lög um eftirlit með góðum viðskiptaháttum og gagnsæi markaðarins + lög um fjármálafyrirtæki + lög um neytendalán + lög um neytendakaup + lög um samningsgerð, umboð og ógilda löggerninga.  Fólk getur leitað ráða hjá Neytendastofu og Talsmanni Neytenda.  Ríkisvaldið þarf að setja lög sem gera almenningi kleift að hefja hópmál gegn svikum.  Að fara það einn er of dýrt og of erfitt.  Líka má gá hvort slík ránviðskipti standist undir Evrópulögum.

[Hörður Halldórs. (IP-tala skráð) 3.2.2009 kl. 13:03]

Þetta fer að verða eins og bændaánauðin í rússlandi fyrir kommúnistabyltinguna,íslenkst launafólk eru þrælar peningamannana.

[EE (IP-tala skráð) 8.2.2009 kl. 16:07]

Undanfarna daga hef ég hugsað nokkuð um ummæli þín að ofan Sigurður við Púkann: "Yfirleitt svara ég ekki nafnleysingjum en af því ég veit hver felur sig á bak við púkann geri ég það hér".  Það var gott að þú svaraðir honum.  En mig sárnaði þetta vegna þess að ég hafði mikið fyrir að skrifa þér grein að ofan (no. 10) og hef notað skammstöfun í skrifum mínum og það er löglegt.  Vil í þessu samhengi benda þér á grein þar sem góð umræða kemur fram á milli fólks um dulnefnabloggara.  Fólk getur notað dulnefni þar sem það hefur vissa hluti að segja en finnst kannski ekki þorandi að gera það opinberlega undir fullu nafni.  Það þýðir ekki að allir dulnefnabloggarar séu alræmdir og í felum og óheiðarlegir.  Það fólk hefur ekki ómerkilegri hluti að segja en þið sem kjósið að koma fram opinberlega undir fullu nafni.  Og það fólk er ekki ´nafnlaust´.  Níðandi og ærumeiðandi skrif geta verið rakin samvæmt IP tölu ef þarf.  Þó það komi ekki fram undir fullu nafni opinberlega.

Með fullri virðingu.

EE

[EE (IP-tala skráð) 8.2.2009 kl. 16:11]

Skrifaði víst ekki niður greinina: ´Gjörspilltur forstjóri´ eftir Sigurð Þór Guðjónsson.

EE

[Kolbrún Jónsdóttir (IP-tala skráð) 12.2.2009 kl. 09:47]

Góðan daginn.  Ég rakst á gamalt blog frá þér sem ég get ekki lengur kommentað á svo ég ákvað að gera það bara hér.  Þar ferð þú með vísuna; Þú hefur fengið Björg fyrir Björg, Björgu varstu sviptur, en er nú þetta betri Björg en Björg sem þú varst giftur. 

Hún er ort um Hákon í Haga sem skildi við fyrri Björgu og giftist annarri Björgu.

Kv. Kolbrún