©copyright á €?

  Það er svo margt sem ég ekki skil. Ekki síst það sem tengist tölum og peningamálum. Eitt af því er evran og hvernig hún út af fyrir sig getur verið bjargvættur fyrirtækja og þjóðar.

Mér hefur lærst að skilja að mismunandi gengi milli gjaldmiðla getur leitt til þess að maður græðir í einum gjaldmiðli miðað við annan en maður er heppinn með gengisþróun, annars tapar maður. Ef gengið helst óbreytt, gengismunur 0, græðir maður hvorki né tapar.

Ef við legðum gömlu krónunni og tækjum að nota evrur í staðinn værum við að nota gjaldmiðil sem við ráðum engu um gengið á. En gætum notað eininguna 1 á móti 1 í viðskiptum við önnur evrulönd, ekki t.d. á móti USA, Bretlandi eða Norðurlöndunum, sem eru nógu staffírug til að halda í sína gamalgrónu gjaldmiðla, dollara, pund og krónur. Mjólkin myndi samt halda áfram að kosta eina evru hér en 65 sent í Þýskalandi en 1,1 evru á Ítalíu.

En - ef lausnin er bara að hafa einingu sem er í sama gildi og ein evra, hvað sem fæst svo fyrir hana - hvers vegna bindum við þá ekki krónuna við evru? Segjum bara: ein evra kostar 90 krónur og haldið svo kjafti!

Sjálfsagt fæ ég mörg gáfuleg svör við þessu frá mörgu gáfulegu fólki, sumu meira að segja gáfuðu í raun. Áskil mér rétt til að gaumgæfa svörin með ítarlegri þögn, amk. þangað til ég fæ svar sem mér finnst þess vert að útbreiða það.

-- Annað sem ég ekki skil: ef við tökum einhliða upp evru - hver á þá að prenta fyrir okkur seðla og steypa fyrir okkur klink? - Það hlýtur að vera ©copyright á því sem þjóðirnar í Evrubandalaginu nota?

Athugasemdir

[Helga R. Einarsdóttir, 9.9.2007 kl. 09:18]

Við þessum afburða gáfulegu spurningum eru örugglega til einföld svör. En þeir sem kunna þau hafa lag á að flækja málin svo að ekki einu sinni þeir sjálfir skilja útkomuna. Það er bara alltaf svoleiðis, og þess vegna ætla ég að vera þolinmóð og bíða.  Kannski reyni ég að þýða lausnir vitringanna eftir helgi. kv.

[Anderson, 9.9.2007 kl. 11:10]

Lausnin er ekki aðeins að hafa eina einingu í sama gildi og ein evra, eins og þú orðar það. Það er svo margt annað sem spilar inn í upptöku evrunnar eins og vextir, sjálfstæð peningamálastjórn o.fl.

Ef við festum gengi krónunnar við gjaldmiðil, þá tökum við upp ákveðið form af fastgengisstefnu sem væri mikið afturhvarf að mínu mati. Þetta form er vel þekkt frá mörgum ríkjum þar sem trúverðugleiki annars gjaldmiðils, eins og evru eða dollars, er fluttur inn í landið með því að festa gengið að viðkomandi gjaldmiðli. Það er ekki svo einfalt að segja bara 1EUR = 90ISK. Seðlabanki Íslands þyrfti í sífellu að viðhalda genginu með markaðsaðgerðum, sem hann hefur ekki bolmagn til ef mikil vantrú verður skyndilega á krónunni. Betra er, að mínu mati, að leyfa henni að fljóta eins og núna.

Danir eru með fastgengisstefnu við evruna og nota Dkr sem gjaldmiðil, þar sem gengið er fast á milli. Þeirra form er aðeins öðruvísi en lýst var að ofan en það felur í sér að báðir aðilar, þ.e. bæði Seðlabanki Evrópu og Danmerkur, verja gengið. Kallast þetta tvíhliða fastgengisstefna en nánast óhugsandi að Seðlabanki Evrópu myndi standa í því að taka upp slíkt samstarf með jafn litlu ríki og okkur. Þeir myndu frekar segja okkur að taka upp evrur, það er ekki eins og við höfum konungborið fólk á peningunum okkar sem við myndum missa - bara einhverja fiska. 

Varðandi útgáfu evrunnar ef við göngum inn í EMU, myndi Seðlabanki Íslands ekki sjá um að láta prenta og slá evrur. Því yrði stjórnað af Seðlabanka Evrópu þar sem hann hefur einn vald til að heimila útgáfu á evrum.

[Jens Ruminy, 10.9.2007 kl. 00:29]

Sæll Sigurður Hreiðar,

 svörin við vangaveltur þínar eru nú bara efni í heila önn í hagfræði við háskóla eða meira, s.s. ekki einföld. Hann Anderson hefur þegar byrjað að svara. Ef ég má bæta við:

Bara það að nefna að maður getur grætt eða tapað á genginu vísar í þeirri staðreynd að það er kostnaður folginn í því að færa peningar á milli gjaldmiðla, gengisáhætta og almennt öll áhætta kostar eitthvað. Fast gengi þýður að heill kostnaðardálkur hverfur.

Segjum svo að gengi kronunnar sé fest við Evruna (90 kr. /1 €). Þá er spurningin af hverju ekki bara taka upp Evruna í stað. Gæti kannski verið að sá sem ákveður gengið (= ríkið) áksilji sér rétt til að breyta þessu gengi einhvern tíma, jafnvel fyrirvaralaust? Hversu trúverðugt er þá þetta fast gengi? Gengisáhættan er s.s. ekki alveg farin, burt séð frá því að áfram munt þú borga 91 kr. í bankanum til að fá eina Evru en fegir bara 89 kr. ef þú viltir skipta Evru í kr. Svo er það vandamálið með að halda gengið í jafnægi eins og Anderson nefndi.

"Og hver prentar þá peningar ef Ísland tæki upp Evruna einhlíða?" - Nú, í fyrsta lagi prenta ríkin ekki lengur Evruseðlar heldur er það Evrópski Seðlabankinn, þau stimpla bara mynt. En það er þó töluverð tekjulind fyrir smáríki eins og San Marinó eða Vatikanið sem slá sáralítið af sínum myntum og flest fer beint til safnara. Ef Ísland tæki upp Evruna einhlíða þá þyrfti íslenska ríkið að kaupa Evrur fyrir allar sínar kr., slíkt og bankarnir í Skotlandi og Norðurírlandi sem eiga rétt á að prenta sína eigin seðla, en þeir verða að kaupa réttinn fyrir hvert einasta punt af Seðlabanka Englands.

 Kjarni málsins er sá: menn vilja helst sleppa við gengisáhættu ef mögulegt er. Því er æskilegt að nota sama grundvöll: þess vegna eru öll helstu utanríkisviðskiptin í heiminum skráð í USD eða a.m.k. jafngildi þeirra í USD gefin upp. Í hópi ríkja þar sem milli 70-90% utanríkisviðskiptin fara fram sín á milli er góð hugmynd að nota sömu mynt. Ísland flytur inn u.þ.b. 70% frá ESB ríkjum og flýtur út 65% þangað eða meira (ég er ekki með nýjustu tölur), og því fleiri þessi lönd verða í Evrópu því meira hækkar þetta hlutfall. Öll þessi ríki munu taka upp Evruna fyrr eða síðar, fyrir utan DK og UK sem ætla að hugsa málið og Svíþjóð sem kemst hjá því með því að taka ekki fyrsta skrefið í átt á upptöku Evru, það er að ganga í þetta gengissamstarf sem Anderson nefndi. Með því að ganga í Myntbandalagið gæti Ísland öðlast fast gengi við lang mikilægasta viðskiptasvæðið og lága verðbólgu sem er meginmarkmið Evrópska Seðlabankans. Með því að ganga í Myntbandalagið (= ganga í ESB fyrst) sæti íslenskur fulltrúi í bankaráði við hlíðina á þeim frönskum, grískum og þýskum, með jafnan rétt og vægi eins og þeir. Bretland, Danmörk og Svíþjóð sitja hins vegar ekki við sama borð og það sama gildir um fjármálaráðherra þegar kemur að gengismálum. Og ef og þegar stórfelldar gengisbreytingar verða, þá verða þessi mál rætt stórra aðila á milli. 

Á meðan krónan flýtur gangvart öllum myntum er mjög einfalt fyrir spákaupmenn að hafa áhrif á gengið.

Segjum svo að gengið falli út af viðskiptahalla. Þá hækkar verð á tannburstum, bílum og banönum eingöngu vegna gengisbreytingu og þetta ástand helst í einhvern tíma. Þetta fyrirbæri kallast verðbólga. Nú reynir Seðlabankinn að halda verðbólgu niðri með því að hækka stýrivexti. Erlendur banki fréttir þetta og fer að lána Íslendingum peninga því þeir borga góða vexti. Til eru nógu margar peningar til að kaupa áfram og því getur verðlag haldið áfram á hækka og svo bregst Seðlabankinn við og svo erlendir lánastofnanir .... niðurstaðan eru mjög háir stýrivextir og þar með útlánsvextir á Íslandi.  Málið er bara að utanaðkomandi aðili þarf töluvert litla upphæð til að hafa áhrif á íslenskri krónu en væri agnarlítilvægur ef um mjög stórt myntsvæði væri að ræða. Stutt eftir að Svíþjóð gekk í ESB en var ekki komið í neitt gagnkæmt gengissamstarf fóru spákaupmenn að ráðast á sænskri krónu með þeim afleiðingum að seðlabanki þar í landi þurfti í nokkra daga halda stýrivextir um og yfir 90%! En Svíþjóð er þó miklu stærri en Ísland!

Niðurstaðan: ef menn vilja forðast ýmsan kostnað sem stafar af óöryggi um gengisþróun í framtið er skinsamlegt að gefa upp eiginn gjaldmiðil og verða hluti af stóru samstarfi. Ef hins vegar menn meta þess mikils að að ráða yfir eiginn gjaldmiðil þá verða þeir að sætta sig við að að borga fyrir sjálfstæði. Verðið gæti falist í því að fyrirtæki sem starfa á alþjóða vettvangi skrá sig úr landi.